Bilgi Kavramı
Bilgi en basite indirgenmiş ifadeyle verinin işlenmiş,yorumlanmış,günlük hayatta kullanılabilir halidir.O zaman aklımıza veri nedir sorusu gelebilir.Bunun cevabını da şu şekilde verebiliriz; veri sistemlerin kendi dışından elde ettikleri, gerçek olaylar ve durumlar ile ortaya çıkan değerler olarak düşünülebilir.
Bilgi Hiyerarşisi
Bilgi hiyerarşisi bilginin aşamalarını yansıtır. Bilgi hiyerarşisinde aşağıdaki süreçler yaşanmaktadır.
- Fiziki Süreç
- Ölçüm ve Gözlem
- Verinin İçeriğe Yerleşmesi
- Enformasyonun Anlaşılması ve Açıklanması
- Bilginin Uygulanması
Bilginin hiyerarşisini bu süreçler altında daha detaylı inceleyecek olursak;fiziki süreçten kasıt gözlem yoluyla elde edilebilen nicel ölçüler ve bunların derlenmesi denebilir.Daha sonraki aşamada ölçüm ve gözlemde buna veri denir,veriler bu aşamada sınıflandırılır indekslenir, boyutu belirlenir.Sonra bu veri içeriğe yerleştirilince enformasyon şeklini alır.Yani sıraya konan ve korelasyon ve ilişki içindeki veri enformasyona dönüşmüş demektir.Sonrasında bu enformasyon analiz edilir ve bir anlam çıkarılır ki sonucunda açıklama da yapılabilir.İşte buna bilgi denir.Bilgi tümevarımla,tümdengelimle,muhakeme etmeyle,kuşkucu yaklaşımla elde edilir.
Bir sonraki adımda bilgi uygulanır ki buna fikir oluşturma denir.Burdaki süreçler liderlik,karar alma,karara yardımcı olma süreçleridir.
Kısaca Gözlemle başlayıp,organize edilen(düzenlenen),organize edildikten sonra anlamaya çalışılan,anladıktan sonra uygulanan bilginin bu süreçleri bilgi hiyerarşisini oluşturur.
Bir örnek vermek gerekirse,yağmurun yağması fiziki bir süreçtir ve gözlemlenir.Eğer biz hava sıcaklığının yaklaşık 10 derece düştüğünü ve yağmurun öyle yağdığını ölçmüşsek de,ya da bunu biliyorsak diyelim o zaman bu bize bilgiyi verir.Eğer biz nemin çok yüksek olduğu ve sıcaklığın aniden düştüğünde atmosferin nemi taşıyamadığını ve bu yüzden bu tür durumlarda yağmur yağdığını biliyorsak bu bizim öngörüye sahip olduğumuzu ve tümevarım,tümdengelim gibi yöntemlerle çıkarım yapabileceğimizi gösterir.Bizim yağmurun yağdığını bilmemiz de yani bunu ilk defa görmüyor olmamız,havadan gelen su damlacıklarının bizi şaşırtmaması,bunun yağmur yağıyor diyerek adlandırılabilmesi bizim için bilginin uygulanmış hali oluyor,yani bizim bilgelik halimiz oluyor diyebiliriz çünkü biz biliyoruz ki bu yağan şey yağmur.
Bilgi Çeşitleri
Gündelik Bilgi : İnsanın günlük yaşamında bir-iki tecrübeden genellemelere ulaşması şeklinde ortaya çıkan bilgidir. Örneğin, sokakta top oynayan birinin terleyip su içmesi sonucu hasta olunca; "Terli terli su içtim,hasta oldum" demesi gibi.Gündelik bilgi düzensizdir,özeldir.Genel geçerliliği sözkonusu değildir.Doğruluğu da görecelidir,kesin değildir.
Teknik Bilgi : İnsanın günlük yaşamını kolaylaştırmak amacıyla araç gereç yapımı ile ilgili bilgidir. İki türlü teknik bilgi vardır.
Gündelik bilgiye dayalı teknik bilgi : İnsanın gündelik yaşantısındaki tecrübelere dayanarak araç gereç yapmasıdır.
Bilimsel bilgiye dayalı teknik bilgi : Bilimsel verilerden yararlanarak araç gereç yapılaması ile ilgili bilgidir.
Dini Bilgi : Tanrının insanlara peygamberler aracılığıyla, vahiy yoluyla bazı emir ve yasaklar bildirmesi şeklindeki bilgidir. Kutsal olanla bunun karşısındaki insanın konumunu ifade eder. Dinsel bilgiye kesin iman ile inanılır, eleştirisi yapılamaz.Mutlak gerçekliği inceler.
Sanat Bilgisi : İnsanın çevresindeki olaylar ya da nesneler karşısındaki duygulanımlarını, heyecanlarını değişik biçimlerde ifade etmesiyle ortaya çıkan bilgidir. Örneğin edebiyat, resim müzik alanlarındaki eserler gibi.
Bilimsel Bilgi : Bilimsel yöntem ve akıl yürütme yoluyla varlıklar hakkında elde edilen bilgidir.
Bilimler üç gruba ayrılır:
Formel bilimler, mantık, matematik gibi.
Doğa bilimleri,fizik, kimya astronomi gibi.
İnsan bilimleri, psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi.
- Merak ve hayret sonucu ortaya çıkar.
- Bilimsel bilgi nesneldir. Bireyden bireye değişmeyip herkes için aynıdır.
- Evrenseldir. Bilim herhangi bir milletin, ırkın malı değil bütün bir insanlığın malıdır.
- Akla ve mantığa dayalıdır. Bilimsel olan akılsaldır. Akılsal olan bilimseldir.
- Yığılan ve ilerleyen bir bilgidir. Sürekli gelişir de denebilir.
Felsefi Bilgi : Felsefi düşünce ile genel geçer ve kesinlikten uzak ama önyargısız, iyi temellendirilmiş, güvenli ve tutarlı olarak ortaya konan bilgidir.
- Her sorunu aklın süzgecinden geçirir.
- Açıklamalarında bitmişlik ya da kesinlik yoktur.
- Filozofun kişiliği önemli rol oynar.
- Sistemli, düzenli ve birleştirilmiş bir bilgidir.
Bilgi statik olmaktan uzaktır ve değeri kimin sahip olduğuna,diğer bilinenlere ve geçerlilik süresine göre değişebilir.Alıcıyla verici için bilginin değeri aynı değildir.Eğer bir firma o bilgiden kar elde edemeyecekse yatırım yapmaz.Alıcı için bilgi satıcıya göre daha değerli olmalıdır.Bu yüzden bilginin değeri içeriğiyle orantılı olarak değişir.Farklı kurumlar aynı bilgiye farklı değer biçebilir.
Bunun dışında farklı bilgi parçaları da biraraya gelerek bir sinerji oluşturulup,daha değerli bir bilgi üretilebilir.Bilimde özellikle işler bu şekilde yürümektedir.
Datanın fiyatı bellidir,ancak bilgi içeriği ve anlamıyla aktarılır bu yüzden faydası fazladır ve değeri zor belirlenir.Bilginin faydaları,değeri somut ve soyut olarak ikiye ayrılabilir.Somut faydalar finansal terimlerle ölçülebilir olan bilgilerdir,soyut olanlarda,doğası gereği sınıflaması,sayması zor olandır. Ölçülebilir verilerde en bariz örnek bilginin direk satılmasıdır.Satılabilen bilginin değeri bellidir.Örnek olarak vermek gerekirse spam listeleri birçok kişinin bilgisini barındırması nedeniyle para karşılığı satılmaktadır.
Bilginin temel kullanım amacı karar vermede destek olduğuna göre alınacak kararın değerine bağlı olarak bilginin değeri de belli olur. Bilginin değerini, bilgiden beklenen sonuçlara göre belirlemek gayet normal olandır ve gerçekçidir. Bilginin değerini belirleyen nitelikleri sayacak olursak zamanlılık, yerindelik, eksiksizlik, ekonomiklik, uygunluk gibi kavramları sayılabiliriz.
Kısaca bilginin değerini ölçmeye gidersek,önce bilgi güvenilir mi buna bakarız.Güvenilir değilse bu bilgi değersizdir.Güvenilirse,güncelmi buna bakılır.Güncel,zamanlı değilse değersizdir. Sonra bilgi tam mı buna bakarız.Eğer tam değil ama ihtiyaca uygunsa bizim için değerli sınırlı bilgi,ihtiyaca uygun değilse değersiz bilgidir.Eğer ihtiyaca uygun ve tam bilgiyse değerli bilgidir.
